دنیای کارتون و کاریکاتور

پانزده كاريكاتوريست ، پنج بند
حسن كريم زاده(بخش پنچم)

1 ـ ژان موريس بوسك Jean Maurice Bosc متولد 1924 در شهر نيم كشور فرانسه
2 ـ در خانواده اي كشاورز رشد يافت و تحصيلات فني اش را در زادگاهش به پايان برد . بوسك 20 ساله به مدت 4 سال در ارتش فرانسه با كمونيستهاي هندوچين جنگيد . فشارهاي دوران خدمت نظامي - از نظر روحي و جسمي - سخت آشفته اش كرد ، تا آنجا كه چندين ماه زمين گير شد ! در همين دوره ،‌طراحي را في البداهه آغاز كرد و در مدت زمان كوتاهي به همگان ثابت كرد كه نبرد واقعي او ، نه در هندوچين ، كه بر روي كاغذهاي پراكنده اي است كه با حساسيت فراوان از آنها مراقبت مي كند .
در سال 1952 طرح هايش را به نشريه ‹‹ پاريس مچ ›› سپرد و نتيجه اش آن شد كه بوسك - بعنوان طراح كاريكاتور و رقيبي براي همكاران خود - به نشرياتي چون ‹‹ فرانس دي مانش ›› ، ‹‹ لوموند ›› ، ‹‹ لويي ›› ، ‹‹ پانج ›› ، ‹‹ له انراژ ›› ‹‹ له اكسپرس ›› و آبزرور ›› دعوت شد .
3 ـ در بوسكاوي - نامي كه ژان موريس براي دنياي كاريكاتورهاي خود انتخاب كرد - به ندرت مي توان كاري يافت كه قلم ، براي ايجاد تبسم و لبخند به حركت درآمده باشد . در تك تك آثارش آنچه اهميت دارد ؛ نارضايتي و اعتراض او به روابط و مناسبتهاي قرار دادي است . ياس و حماقت ، حرف نخست و پاياني طرح هاي او را مي زند . برخي اين روحيه را ناشي از ناهنجاري هاي دوران خدمت بوسك مي دانستند ، برخي ديگر افسردگي ذاتي او را سبب خلق آثار مايوسانه اش مي پنداشتند .
اما خودش معتقد بود ؛ چيزي كه او را از كشاورزي به اين نوع طراحي سوق داده اين بوده كه نمي توانسته آنچه را از مردم و پديده هاي پيرامونشان مي ديده ، بپذيرد .
اقشار مختلف ؛ از زنهاي خانه دار گرفته تا ورزشكاران ، از موزيسين ها گرفته تا كشاورزان ، همه و همه قزبانيان كاريكاتورهاي بوسك بودند ، اما بيشتر موضوعاتش را مي توان در ضديت با ميليتاريسم طبقه بندي كرد . نمي دانم ، انتقام اش را - نه با سلاح هاي مرگبار ، كه تنها باقلم - از خالقان مستبد جنگ هاي خونين مي گرفته ؟
در پرده نمايش بوسك ، تماشاچيان نظاره گر چيزي جز حقارت ، تنهايي ، بدشانسي ، مرگ و حماقت ، مبارزات نابرابر ، حرص و به طور كل بدبيني نبودند . بوسك اينها را ارمغاني براي هم دوره اي هايش مي دانست ! اين ارمغان آنچنان مشهود و بارز بود كه دوستانش - سمپه و دكولز - تمام تلاش خود را به كار مي گرفتند تا سياهي موجود در كارهاي او را تعديل كنند . اما بوسك مهاجم با ارائه كاريكاتوري ديگر كه تلخ تر از قبلي بود تلاش آنان را مي ستود ! با اين حال كاريكاتور را با حساسيت و شور فراواني دنبال مي كرد . گاهي اوقات كشف يك سوژه آنچنان او را به وجد مي آورد كه اطرافيانش با تمام تلاششان ممكن نبود زمينه ساز يك ثانيه از آن لحظه باشند .
4 - بدون درنگ تخيلات خود را با خطوط ساده و بي آلايش پياده مي كرد . يكي دو طرح سريع ، او را به زاويه ديد و تركيب بندي دلخواهش مي رساند ، همان طور كه يكي دو طرح از او مي توانست كم ذوق ترين افراد را به توجه وادارد ! بوسك سعي داشت مخاطب را تا لحظه لو رفتن سوژه ، مظطرب و نگران نگاه دارد ، در طراحي نيز استفاده از كاغذهايي زبر به خوبي مي توانست او را در رسيدن به اين هدف ياري كند ؛ خطوط لرزان و شكننده . ژان موريس ، براي همكاري خود نماد نوآوري در فكر و اجرا بود . گاهي روش اجرايي او چنان جذاب مي نمود كه ديگران را وادارد به كپي برداري مستقيم از خود مي كرد . اين بدعت زماني اوج گرفت ، كه كتابي از او در سوئيس منتشر شد و در آن مجموعه ، براي نخستين بار فضايي مثبت و منفي كارها رعايت شده بود ؛ يعني در هر صفحه ، يك طرح و در جاي بايسته خود . تلخيص موفق اشياء بهره گيري آگاهانه از فضاهاي مثبت و منفي ، پرسپكتيو ساده و صميمي ، زواياي ديد بجا و تاثير گذار و خساست در بكار گيري رنگ ، جملگي از ويژه گيهاي كاريكاتورهاي بوسك - و باعث غبطه ديگر طراحان فرانسوي - بود
5 - بوسك به بيماري افسردگي مبتلا بود .روند اين بيماري روز افزون تا آنجا ادامه يافت كه او را براي مدت زيادي راهي بيمارستان كرد . استراحت در جزيره آنتيب و قايقراني با كشتي هاي بادي ، تجويز پزشكان براي كاهش شذت بيماري او بود . اما همچنان دلمشغولي اصلي بوسك ، انتقادات خاموش بود كه با دقت فراوان به تصوير مي شكيد . كم و بيش طرح هاي اودر گوشه و كنار به چاپ مي رسيد و دوستانش اين گونه از حال او با خبر مي شدند - بوسك هنوز هم فعال است ! - اما آخرين خبر ، كوتاه و دهشتناك بود :
ژان موريس بوسك در سن 49 سالگي كوبنده ترين كاريكاتورش را با شليك گلوله اي دردهان به تصوير كشيد !!!
اين بار انتقام شخصيتهاي اثارش را از خود گرفت . خلق هزاران كاريكاتور ، ساخت فيلم ‹‹ مسافرت به بوسكاوي ›› و انتشار چندين جلد كتاب در كارنامه هنري او ثبت شده است .صفحه سفيد كاغذ ، براي او نقش تريبوني را داشت كه از پشت آن پژواك هاي بي صداي خود را به هر سوي دنيا جاري ساخت .